“Sare metalikoak jartzen, Azkoitia aitzindari”

thumbnail_Eguzki

Uztailaren erdialdean, Azkoitiko Udalak Kontuak ematen, 2019-2022-Azkoitia aurrera aldizkaria banatu zuen etxeetan. Aldizkari horretan, agintaldian daramanari buruz udalak egiten duen balantzea jaso dute, bultzatu dituen proiektu eta ekintza nagusien balorazioa eginez.

25. orrialdean bere ekintzetako bat jasotzen du, guk erabili dugun izenburu berarekin, eta ondoren, lerro hauekin: “Udala aurreko agintaldian hasi zen sare metalikoak jartzen lurrean egon daitezkeen plastikoak ibaira eror ez daitezen, haizearen edo beste mugimendu baten ondorioz. Sarea lurzoruaren eta barandaren azpikaldean ipintzen da. Azkoitia aitzindaria izan da sare metalikoak ipintzen eta gerora, beste zenbait udalerrik neurri bera hartu du. Udalak urtero jartzen du diru-partida jakin bat, hesiak gune gehiagotara zabaltzeko”.

Lau lerrok ez dute askorako ematen, baina horrek gure inguruan gertatzen denaren ideia ez erabat erreala helaraztea eta balantza alde batera mugitzea lor dezake, asmo jakin batekin. Horregatik, informazio pixka bat eman nahi dugu, objektiboagoak eta gertatzen denaz kontziente izan gaitezen, ez bakarrik sareekin, baita gure zaborrarekin ibai-sistemetan ere. Egia da Azkoitia aitzindaria izan dela sareta horiek instalatzen. Era berean, egia da beste udal batzuk ere neurri bera ari direla hartzen. Nahiz eta ibai eta erreka bazterretan hondakinak guztion bistan egon eta arazo berria ez izan, Eguzki “aitzindaria” izan da baranden behealdea zigilatzeko eskatzerakoan.

Joan den agintaldia hasi eta egun oraindik ere partida ekonomiko jakin bat bideratzen da sareak eremu gehiagotara zabaltzeko. Hori, ordea, ez da urtero ehunka metro baranda gehiago ditugulako udalerrian. Baranda metroak, gaur egun eta aurreko agintaldian, berdinak dira. Kasu honetan, ez dugu diru kopuru handirik behar, ezta gutxiago ere. Herri osoan barandak instalatu gabe egoteko erabakia udalarena da, jakinda, gainera, hondakinak nondik iristen diren (nahikoa da ibaira begiratzea).

Horrela iristen dira hondakinak ibai-sistemetara Azkoitian: https://youtu.be/VMGfJJ3hg3

Eguzkik, besteak beste, Urola ibaiaren ertzetatik eta errekastoetatik jaso ditu honako zabor hauek: snack-bilgarriak, plastikozko poltsak, tabako-paketeak zein bere plastiko-bilgarriak, maskarak, freskagarrien eta garagardoaren latak.

Trino Uria eta Ibaiondo kaleetan (1. eta 9. zenbakien artean), Txalon Erreka errekan (adreilu gorrizko tximiniaren inguruan) eta Aizpurutxo auzoan saretak jarri eta aste batzuetara Eguzki erakunde ekologistak kendu zituen zaborrak kale horien pareko erriberetatik. Gaur egun ere barandak jarrita ez dauden beste leku batzuetan gauza bera egiten dugu, betiere zabor horiek lehenago urak eramaten ez badituzte. Gogoan izan, indarrean dagoen legediaren arabera, “ibilguak garbitzea lurralde-antolamenduaren eta hirigintzaren arloan eskumena duten administrazioei dagokiela”; bestela esanda, udalei, kaleekin gertatzen den bezala. Orain ere, Altzibar auzotik Juin kalerainoko tartean eta handik bidegorrira doan bidean hondakinak ikusiko ditugu. Horietako batzuk isurketa zuzenak dira (janari-bilgarriak, aulkiak, zapatilak, plastikozko bidoi txikiak…), baina gehienak, ibai ertzetan daudenak, barandaren azpitik iritsi dira. Azken horietako batzuk ez dira ikusten landarediak estali dituelako eta bertan denbora asko daramatelako.

Gure eskaera ez da inoiz sareetara mugatu. Eguzki erakunde ekologistak zonaldeak eta formak proposatu eta ohartarazi zituen. Gainera, gogoratu genuen, herri honetan zabor asko isurtzen dela ibaira, ibai ondoko etxebizitzetatik hasita. Gai horri irtenbidea eman baino lehen aztertu egin behar zutela esna zuten. Ez dakigu ezer horretaz, baina zaila egiten zaigu leihoetatik botatzen dituzten zaborrei irtenbidea aurkitzen ari zaizkiela sinestea; izan ere, gugaz gain, ez dugu inor ibaietatik eta erreketatik zaborrak erretiratzen ikusten. Zaborrak ibaira botatzea lotsagarria da. Gainera, zaborrekin eta ingurumenarekin arazo handi bat dugula adierazten du. Baina horrek badu zerbait “ona”. Udalari aukera ematen dio berriro ere “aitzindari” izateko.

Martxoan, Azpeitian, ia 6 tona zabor kendu zituzten Urola ibaitik 10 kilometrotan. Zestoako Udalak jakinarazi duenez, 6 kilometrotan beste 6.000 kilo kentzea aurreikusten dute. Legazpin, berriz, ahaztu egin zaigu azken hilabeteetan zenbat ehunka kilo erretiratu dituzten. Zabor tonak ez ditugu gure herrietan bakarrik, eta ez dira ibaira iritsi haizeak bultzatuta, ezta beste herri batzuetatik eramanda ere; isurketa zuzenak dira. Eguzkik salaketa sendoena egin nahi du ingurumenaren aurkako eraso horien aurrean, baina egindako lana ere goraipatu nahi dugu. Kaltea eginda zegoen, baina okerrera joan ez zedin, zaborrak ibaietatik kendu beharra zegoen. Gogoratu, ibaira iristen den guztia itsasoraino ailegatzen dela lehenago edo beranduago.

thumbnail_Azpeitia

Azkoitiko ibaietan ez dakigu zenbat zabor tona ditugun, baina daukaguna ez da gutxi, eta beharrezkoa da lehenbailehen kentzea. Azkoitiko Udalari ere eskatu zitzaion, otsailaren erdialdean, ibaiak garbitzeko Gipuzkoako Foru Aldundiak zabalik zuen laguntza ekonomikoen programa aprobetxatzeko. Udalaren aldetik oraindik ez dakigu ezer.

MUGA eta MAGNA: Nafarroako klima-borrokaren adibide txarrak

MAGNA

Erdiz parajearen bista orokorra. Artesiagatik gertu dago, eta Magna SA enpresak magnesiten meategi berria instalatu nahi du bertan.

Argi dago Nafarroan garapena eta aurrerabidea sustatzeko nahitaezkoa dela jarduera ekonomikoa ezartzea bertan. Baina berotegi gasen isuriak premiaz urritu beharra dagoen honetan, horretarako konpromisoa aintzat hartuta hautatu behar litzateke zer jarduerari bide eman.

Izan ere, mintzagai ditugun bi meatzaritza proiektuekberotegi gasen isuriak nabarmen gehitzeaz gainera, atzerapauso bat ere badakarte Nafarroako lehen sektorearen helburuetan. Hala estatuan nola munduan, intentsibo bihurtzen ari da nekazaritza eta abeltzaintza eredua, eta hain justu eredu horixe betikotzeko sortuak dira bi proiektu horiek —esportazioa dute merkatu nagusia—. Eredu hori, ordea, aldatu beharra dago hemendik 2030era, eta zer esanik ez hemendik 2050era, zeren urte horretarako isuriek zero izan beharko baitute.

Muga meatzeak, zeina Geoalcalik sustatua baita, potasio gatzak aterako ditu, gero hortik potasa lortzeko: nekazaritza intentsiboan lursailak ongarritzeko erabiltzen den N-P-K formula horretako potasioa, alegia. Eredu hori oso lotua dago meatzaritzari eta erregai fosilei. Formula horretako nitrogenoa (N), hain zuzen, gas naturalaren erabilerarekin lotuta dago; fosforoa, berriz (P), arroka fosforikoaren meatzaritza erauzketarekin; eta gure potasioa (K), potasaren meatzaritza erauzketarekin. Meatzaritzan eta haren teknologian, erregai fosil ugari erabiltzen dira, erauzketatik hasi eta prozesamenduraino, eta oraindik ez da biderik aurkitu esparru horretan halako erregaiak erabiltzeari uzteko. Gainera, sektorearen helburua esportatzea denez, aurreko guztiari gehitu behar zaio materiala portu nagusietara garraiatu behar dela. Industria instalazioak eta haien labeak Zangozako eskualdean jarriko dituzte.

Nafarroako planifikazio energetikoan eta estrategikoan, ordea, Horizonte 2030 izeneko dokumentuan, jasoa dago abeltzaintza eta nekazaritza ereduaren %25ek ekologikoa izan beharko duela urte horretarako, eta ez duela erabiliko N-P-K formula hori; alegia, erregai fosil gutxiago kontsumitu beharko da halako mineralak erauzi, prozesatu, garraiatu eta erabiltzeko orduan. Garrantzitsua da, estrategikoa esango nuke, datu hori aztertzea.

1996an, Nafarroan nekazaritza eta abeltzaintza lurren 700 hektarea zeuden ekologiko izendatuta; 2021ean, berriz, 60.000 hektarea pasatxo. Urrats handia ematen du, eta bada, baina, berez, izendatutako lurren ia %80 larre naturalak dira, betidanik halakoxeak izan direnak: alegia, haietan ez da inoiz ongarririk erabili, eta ez dira inoiz modu intentsiboan kudeatu. Izendatutako hektarea horietatik guztietatik, %6 baino ez dira zerealetarako, eta, zerealen arloko jardun osoa kontuan hartuta, 2021ean jorratutako 190.000 hektareen %2 baizik ez da. Eta, nekazaritzan eta abeltzaintzan isuriak gutxitu nahi baditugu, premiazkoa da modu intentsiboan kudeatutako jarduera eraldatzea eredu ez hain kutsagarri bat hartzeko, hala nola eredu ekologikoa. Ez du ezertarako balioko ekologiko izendatzeak gehienbat aurrez berotegi gasik isuri ez duten larreak. Sektore horretan egiaz berotegi gasak gutxitu eta eredu hori eraldatzeko, bene-benetan intentsiboa den eta berotegi gasak isurtzen dituen eredua eraldatu beharra dago.

Magnaren Erdiz meatzean, magnesio karbonatoa atera eta prozesatzeko industria hedatu asmo dute, magnesita lortzeko. Magnesio horren %40 nekazaritza eta abeltzaintza intentsiborako erabiltzen da gero berriro. Geoalcaliren proiektua berria da lurralde honetan, baina Magnak dozenaka urte daramatza Esteribarren erauzketa eredu hori erabiltzen. Zilbetiko meatzea baztertua izan ondoren, Erdizko parajearen txanda iritsi da orain. Proiektu horretan, afera da jokoan dagoela hirugarren labea ezartzea magnesio karbonatoa erretzeko, eta kontuan hartu behar da Magna lehendik badela Nafarroan berotegi gas eta gas kutsagarri gehien isurtzen duten industrietako bat —2018an, Magnarenak ziren mineral sektoreko isurien %31—. Esteribar eta Borobia (Soria, Espainia) ari dira lehian, hirugarren labe hori non jarriko. Sorian kontra azaldu da zenbait jende, eta hemen ere bai Zilbetikoaren kontra, eta, horregatik, bazirudien baztertuta zegoela proiektua. Baina berriro piztu da Erdizen, Esteribarren beste behin ere, eta Zubirin jarriko lukete labe berri hori. Jarduera horren ondorioz, berotegi gas gehiago isuriko lirateke sektore horretan, petrolioaren kokea eta gas naturala harturik energia iturri.

Meatzaritza jarduera ekonomiko hori, gainera, ez da inondik ere zirkularra. Haren produktuak, nekazaritzan eta abeltzaintzan erabili ondoren, lixibiatu egingo dira, edo gure itsaso eta ozeanoetara jariatu; horrek azidotu egingo ditu urak, eta klima aldaketaren ondorioak larriagotu.

Zangozako eskualdeak eta Esteribarrek merezi dute Nafarroako Gobernuak lan egitea berotegi gas gutxiago isurtzeko helburuekin bat etorriko den jarduera ekonomiko bat ezartzeko, produktuen zirkulartasuna ardatz izango duten industria jasangarriak eta proiektu industrialak ezartzeko, etorkizun jasangarri bat bermatzeko denontzat. Agintari politiko batzuek, hala Nafarroako Gobernuko zenbaitek nola proiektu horiek eragiten dieten udalerri batzuetako alkateek, beren lurraldean ezarri nahi dituzte batere jasangarriak ez diren jarduera horiek, baina esperantza izan behar dugu ea herritarrak lurraldea antolatzen eta defendatzen hasten diren; ea, Borobian eta Zilbetin bezala, lortzen duten industria horren makineria kutsagarria geldiaraztea eta eredu ekonomiko eta industrial jasangarri bat erakartzea beren lurraldera eta Nafarroara.

Mikel Etxarte Azkarate , Ingurumen eta Nekazaritza Biologiako lizentziaduna eta Sustrai Erakuntza fundazioko kidea.

konzentra_elizondo_tokikom_700x700

 

Baztango Udalerat igorritako eskutitzean Magnak jakinarazi du Erdizkop magnesita proiektua Nafarroako Gobernuan erregistratu berri duela, uztailaren 29an hain zuzen. Proiektua erregistratzearekin bat egitasmoa Foru Intereseko Inbertsioa izendatzeko eskaria egin du, baita egitasmoa Udalez Gaindiko Eragina duen Plana bezala onartzeko ere.

Aurreztu ura hortzak garbitzen dituzunean… gure golf-zelaia ureztatzen jarrai dezagun

Iturria: N. G.

Iturria: N. G.

Gipuzkoako Aldizkari Ofizialak joan den astean argitaratu zuenez, Ura Agentziak baimena eman dio Donostiako Basozabal golfari urtean 70.000 m3 ur ateratzeko hiru putzutatik, ur horrekin greena ureztatzeko.

Ez dakigu erabaki hori orain arteko egoera legeztatzera edo ura ateratzeko orain arteko baimenak zabaltzera datorren, baina horrek, idatzi honi dagokionez, ez du garrantzirik. Garrantzia du, ordea, baimen horren berri izan genuen egun berean, entzun geniola Ekonomia Garapeneko sailburu Arantxa Tapiari berriz ere esaka, ura aurrezteko eta, herritarrok kanila itxi egin behar dugula hortzak garbitzen ditugunean eta antzekoetan. Izan ere, energia-larrialdiaren aurkako neurrien aurkezpenean, herritarron konplizitatea bilatu nahian eta, aldi berean, herritarroi erantzukizuna pasatu nahian, Tapiak honelakoak errepikatu zituen: «Ez dugu ur hotzarekin dutxatzea eskatzen, baina agian eskuak garbitzea bai; edo txorrota ixtea hortzak garbitzean». Eta gogorazi zuen tona bat paper fabrikatzeko 14 zuhaitz eta 50.000 litro ur behar direla. «Jendea datu horiekin geratzea merezi duela uste dut», gehitu zuen.

Bada, datu horiekin «geratzeaz» gain, beste zenbait ere emango dugu: INEk berriki jakinarazi duenez, EAEko etxeetan, uraren batez besteko kontsumoa 97 litrokoa da biztanleko eta eguneko, Gauzak horrela, eta kalkulu txiki bat eginez, ondorioztatuko dugu golfa ureztatzeko baimendu berri duten ur kopurua 2.000 pertsonek urte osoan kontsumitzen dutenaren adinekoa dela. Hau da, gutxi gorabehera Añorgaren neurriko auzo bateko edo Ataunen neurriko herri bateko  bizilagunen kontsumoa. Beste modu batean esanda: urtean 70.000 m3 aurrezteko, Donostian erroldatutako 188.102 bizilagunetako bakoitzak bere kontsumoa (hortzak garbitzen dituenetan kanila itxiz eta) 361 litro murriztu beharko lituzke, ia litro bat urteko egun bakoitzeko, alegia.

Beraz, herritarren zati batek bere buruari galde diezaioke: zertarako ibiliko naiz kanila ixten hortzak garbitzean?, golf-zelaia ureztatzen jarrai dezaten?

Ez gaizki ulertu, e? Hortzak garbitzean kanila ixten jarraituko dugu, baina, era berean, erakundeen «propaganda berdea», azkenaldion greenwuashing deitzen duten hori, salatzen jarraituko dugu. Izan ere, erakundeek, alde batetik, herritarroi «erantzukizuna» eta ingurumena babesteko «keinuak» eskatzen dizkigute, baina, bestetik, jarraitzen dute sakontzen krisi klimatiko, ekologiko, sozial eta energetikoa ere sortu duten politiketan.

EGUZKI, 2022ko abuztua