Ez gatoz bat ezkutuko jarduera horiek dibertimendu gisa tratatzearekin. Ezin dugu ahaztu lege malgu horien gainetik pertsonak inpunitate osoz ibil daitezkeela. Urte asko daramatzagu gure ingurunearekiko eta biodibertsitatearekiko errespetuzko kultura sustatzen, ezkutuko gaitz hori behingoz amaitzeko. Eta hori guztion lana da.
Duela gutxi, alarma piztu da Mutrikuko Udalak, EHBildu eta EAJren aldeko botoekin, herriko aisialdiko eta profesionalen egur-ustiategien jarduerak eta gastuak finantzatzeko hartutako erabaki harrigarriaren ondoren, Gipuzkoako Foru Aldundiak jabe pribatuei urtero ematen dizkien milioi euroak %100eraino osatuz.
Ingurumen-mehatxu berri hau bat dator egurgintza intentsiboaren lobby-aren tesiekin.
Jakina da EAEko baso naturalen %75a desagertu egin dela. Eta krisi ekologiko eta klimatiko honetan, gogoratu behar da egurraren ekoizpen-eredu intentsiboaren erantzukizuna bioaniztasunaren galeran, baso eta mendietan, lurzoruetan, eremu babestuetan, flora eta faunako espezieetan, ibaietan, uraren kalitatean eta abarretan. Eta Mutrikun guzti hauek diru publikoarekin finantzatuko dituzte, ingurumenaren aurkako dirulaguntzak baitira.
Kontuan izanik Mutrikuko udalerriak dituen 2.763 hektareatan ez dagoela mendi publikorik, eta 1.178 ha jada egur-ustiategi intentsiboak direla, bereziki larria eta zalantzazkoa da Udalak guztion milaka euro esku partikularrei oparitzea, gure mendien ingurumen-degradazioaren bidez etekin ekonomiko pribatuak lortzen jarrai dezaten. Inbertsio publikoak, onura pribatuak, biodibertsitatearen galera. Eta mendietako edozein parke eolikok baino askoz ere ingurumen-inpaktu handiagoa du jarduera honek.
Udalak baso naturalen benetako babesean inbertitzeko alternatibak baditu: ekosistemak lehengoratzeko proiektuak, lurrak erostea, pistei, matarrasei eta egur-ustiategiei mugak jartzea urak hartzeko eremuetan, paisaia-intereseko eremuetan, malda handietan,…
Beste alde batetik, Udal honen greenwhasing eta estraktibismo masiborako tokiko dirulaguntzen politika berri hau EHBilduk 2011an Gipuzkoako ingurumen-politikak zuzentzen hasi zenean hartutako erabakien eta konpromisoen aurkakoa da. Mutrikuko udal-akordioarekin ekologismoari aurre egin nahi diote bioaniztasuna babesteko oinarrizko gai batean.
Azkenik, Eguzki erakunde ekologista eta antinuklearrak akats estrategiko hori zuzentzeko eta indargabetzeko eskatzen dio Mutrikuko Udalari, eta EHBilduri Euskal Herriko baso eta mendien babesarekin bat egiteko. Mutrikuko EHBildu ereduen premian bada, ez du oso urrutira joan beharrik: hor dauka Berriatuko Udala zeinak bere epe luzera plangintza, parte hartze, lur erosketa eta landaketekin, natur ingurunearen kudeaketa ausarta eta eraginkorra egiten ari den.
Apirilak 22 larunbatean, Baztango ERDIZ BIZIRIK! plataformak manifestazioa deitu du Iruñean, Erdizko mendi-lurretan (Aldude-Kintoako mendialdean) Magnesitas de Navarra enpresak harrobi-meategi berria zabaltzeko duen egitasmoarekiko oposizioa adierazteko eta bertan behera utzi dadin eskatzeko. Mobilizazio hori arratsaldeko 17:00etan Iruñeko Antoniutti parketik abiatuko da, “LANDA EREMUAREN DEFENTSAN: LURRAREN OSASUNA, GURE ETORKIZUNA” lelopean.
Erdiz Bizirik! taldeak azken asteetan solasaldiak egin ditu Euskal Herri osoan barrena, MAGNAren meategi proiektuak Erdizko bazkalekuko mendien natur-ondare bikainean eta Baztango abeltzaintza garrantzitsuan eragingo lituzkeen kalte larriak salatzeko.
Hori dela eta, Euskal Herriko nahiz atzerriko talde eta norbanako guztiak apirilaren 22ko manifestaziora biltzeko eta deialdia zabaltzen laguntzeko deitu dute.
Hainbat talde antimilitarista, ekologista eta internazionalistak Gerraren, Gastu Militarraren eta Arma Industriaren aurkako Hamabosgarren Bizikleta Martxa aurkeztu dugu gaur goizean Bizkaiko Foru Aldundiaren Foru Jauregian. Bertatik bizikleta tropel bat abiatuko da apirilaren 15ean, larunbata, 11:00etan, Bilbo Handiko arma fabrika garrantzitsuenekin (Barakaldoko ITPAero (lehengo Precicast PCB) eta SENER) kolaboratzen duten enpresen filialen aurrean kontzentratzeko.
Martxa honen helburu nagusiak arma sektoreko euskal enpresekin erakundeen inplikazioa gero eta handiagoa dela salatzea da. Osasun arloan, pentsioetan, berdintasun politiketan, prestazio sozialetan eta covid-19aren pandemia eta bizitzaren kostuaren egungo igoera larriagotu dituen etxebizitza duin bat eskuratzeko aukeretan murrizketak areagotu diren bitartean.
Arma-ekoizpena zibilera bihurtzeko eta gastu militarrari amaiera emateko asmoz, martxaren aurkezpenean txirrindulari baten ohiko materialarekin hornitutako pertsonek parte hartu dute (bizikletak, maillotak, kaskoak, kuloteak).
Aurten gastu militarrak errekorra lortu du: 27.617’43 milioi euro, hau da, BPGaren %2,17. Zehazki, Pedro Sanchezen gobernuak Defentsa Ministerioari zuzendutako aurrekontua %26 handitzea erabaki du, eta 12.827 milioi eurora iritsi da.
Gainera, 10.000 milioi euro bideratuko dira ehiza-hegazkinetan, misiletan, itsaspekoetan eta gerraontzietan: Leopard eta Pizarro tankeak, Eurofighter eta F35 ehiza-hegazkinak eta F2000 borrokarako hegazkina, S-80 motako itsaspekoak, Tigre, NH-90 eta Chinook CH47 erasohelikopteroak, A400 garraio-hegazkin militarra, F-100 eta F-110 fragatak, Meteor, Harpon eta Taurus misilak, etab. Horri gehitu behar dizkiogu klase pasibo militarrei esleitutako 4.015 gastuak, %9,55 hazi baitira.
Deialdia egin duten kolektiboek adierazi dutenez, Defentsa Ministerioaren datuen arabera, ehun bat dira industria militarrerako ekoizten duten euskal enpresak, eta Euskadik urtero 750 milioi euro fakturatzen ditu horren bidez; beraz, Euskadi Estatuko hirugarren autonomia-erkidegoa da ekoizpen militarrean, Madrilen eta Andaluziaren atzetik bakarrik.
Euskal ekoizpen militarraren %80 Saudi Arabiara bideratzen da, sektore honetako estatuko bezero nagusia, arma horiek Yemengo herriaren aurka erabiltzen dituena, edo Estatu Batuetako, Estatu Espainiarreko, Mexikoko, Brasilgo, Saudi Arabiako, Marokoko eta Israelgo Defentsa eta Indar Armatuetako Ministerioei saltzen zaie, 150 milioi euro inguruko irabaziak lortuz. Erakundeek industria militarrarekin duten gero eta inplikazio handiagoaren erakusgarri da Eusko Jaurlaritzak, aurrekontuen bidez, 100 milioiko dirulaguntza ematen diola euskal gerraren industriari. Arma-fabrikak, batez ere sektore aeronautikoari lotuak, hala nola ITPAero, Barakaldon filial bat duena Airbus A400M garraio militarrerako hegazkinerako eta Europako Borrokarako Hegazkinerako osagaiak fabrikatzeko.
ITP Aerok onartzen du negozio militarra bere negozio osoaren %29 dela, Eurofighter Europako Borrokarako Hegazkinean parte hartzeagatik eta Aireko Armadaren aireontziak mantentzeagatik, 111,5 milioi euroko kontratuarekin.
SENER, bestalde, Europa mailan liderra da Jarduketa eta Kontrol Sistemetan (HAZ) eta TAURUS KEPD 350, IRIS-T, RBS 70 NG, METEOR eta NSM misiletarako Inteligentzia, Zaintza, Aintzatespen eta Sistema Integratuetako aplikazioetan. Era berean, “VULCAN” programaren bidez, Israel Aircraft Industries LTD armamentu enpresa israeldarrarekin kolaboratzen du, material aeronautiko berriak diseinatzeko.
Azken batean, Bizi Martxa honen bidez, gastu militarrak dakarren baliabide ekonomikoen xahuketarekin amaitzea eta industria militarra zibil bihurtzea eskatuko da, Orbeak iragan hurbilean egin zuen bezala; bere garaian, hiltzeko pistolak, errebolberrak eta era guztietako arma laburrak fabrikatzen zituen enpresa. Gaur egun bizikletak egiten ditu, ingurumena errespetatzen duen bizimodu osasungarria sustatuz.
EGUZKI, EKOLOGISTAK MARTXAN, BIZIZ BIZI, KAKITZAT, KEM-MOC, KOMITE INTERNAZIONALISTAK, LA GUERRA EMPIEZA AQUÍ eta ONGI ETORRI ERREFUXIATUAK
Makropoligono eolikoen eta fotovoltaikoen hedapenak eta goi-tentsioko proiektu berriek aurrera jarraitzen dute Nafarroan. Eta hori enpresa elektriko handien eskutik gertatzen ari da, beren interes espekulatiboen erritmora, eta Nafarroako Gobernuaren laguntzarekin. Horrela, Bortzirietan eta Malerrekan biodibertsitatea suntsitzen duten makropoligono eolikoak jartzeko enpresa berrien asmoa ezagutu ahal izan dugu.
Hedapen hori ez dator bat gure beharrei erantzuteko plangintza demokratikoarekin. Milaka nafarren bizkar egiten ari da, haietako asko plataformetan antolatuak, mobilizazioekin eta alegazioekin beste eredu energetiko bat eta egungo ekoizpen eta kontsumo harrapariaren eredua sakonki aldatzea eskatu dutenak.
Ustez berriztagarriak diren proiektuen enpresa-kolonizazio horren balantzea ezin da mingarriagoa izan. Ez dio subiranotasun eta buruaskitasun energetiko handiagorik ekarri Nafarroari, ekoizpen eta merkaturatze erabakiak multinazional energetikoen esku baitaude. Ez du elektrizitatearen prezioa murriztu, langileen eta herritarren gehiengoaren poltsikoak kolpatuz eta oligopolioen onurak gizenduz. Azken urteotan ez du berotegi-efektuko emisio kutsatzaileen murrizketarik eragin, 2030erako Nafarroako Energia Planak onartzen duen bezala. Ez du dinamika desarrollisten alternatibarik sortu (Abiadura Handiko Trena, makrogranjak, ibilgailu pribatuaren sustapena, erauzketa-jarduera basatiaren babesa, hala nola Mina Muga eta Magna Erdizen). Azkenik, ez du lurraldearen erresilientzia bultzatu, laborantza-lurren galera eta biodibertsitatearen gaineko presio jasanezina eragiten ari delako.
Estatu Batuek eta haien aliatuek gidatutako gerra ekonomikoaren testuinguruan gaude, baliabide energetiko eta mineralen kontrolean posizio hegemonikoari eusten jarraitzeko. Horren ondorioz, jasaten ari garen krisi ekologiko eta sozialarekin zerikusi gutxi duten neurriak hartzen ari dira. Fracking tekniken bidez ateratako gas natural likidotua sustatzen da. Energia nuklearra eta gasa energia berdetzat jotzen dira. Next Generationen funtsak erabiltzen dira petrolio-, energia- eta automobil-multinazionalak finantzatzeko. Edo araudia onartzen eta malgutzen da makropoligono eolikoen eta fotovoltaikoen baimena errazteko, gizartearen parte-hartzea eta lurraldearen eta biodibertsitatearen defentsa sakrifikatzearen truke.
Nafarroako erakundeek dinamika horretan parte hartzen dute. Bai Gobernua bai alderdi politikoak araudiak, planak eta dekretuak onartzen ari dira, eta energia eta materialen alferrikako kontsumoak murrizteko plangintza arrazionaletik urrun, sustatzaileen anbizioa bultzatzen ari dira, makropoligono berriztagarriak kontrolik gabe hedatzen jarraitzeko.
Ildo horretan, Sustrai Erakuntza Fundaziotik ohartarazi nahi dugu gure lurraldean makropoligonoak instalatzeko mugimendu berriak daudela, Europako, Estatuko eta Nafarroako aldeko jarreraz baliatzen direnak. Horrela, Zelena Renovable SL enpresak, egoitza fiskala Madrilen duenak, bi makropoligono eoliko altxatzeko asmoa du, bakoitza 50 MW-koa. Lehenengoa, Etxalar, Igantzi, Sunbilla eta Arantzako lurretan (Bortziriak). Bigarrenak Ezkurra, Eratsun, Saldias eta Beintza Labaien (Malerreka) kaltetuko lituzke. Horretarako, dagozkion kudeaketak egiten ari dira sare elektrikora konektatzeko eskubideak lortzeko, bai eta fidantza bat jartzeko ere, hainbat milioi eurora irits daitekeena.
Ez zaigu arrazoirik falta krisi globalaren aurrean (ekologikoa, soziala, ekonomikoa, kulturala) alferrikako erabaki politiko eta ekonomikoei aurre egiteko eta, berandu baino lehen, amildegiaren ertzean jarriko gaituzten irteera faltsuak salatzeko. Gehiengoaren pobretzearen kontura onura bilatzea; baliabideak kontrolatzeko gerra ekonomikoa; behar energetikoak planifikatu, kudeatu eta kontrolatzeko subiranotasun soziala ukatzea; botere oligopolikoa mantentzea; lurraldea eta tokiko nekazaritza eta abeltzaintzako jarduera suntsitze; biodibertsitatea kupidarik gabe galtzea edo planetaren muga biofisikoak ez errespetatzea. Horren aurrean lanean eta antolatzen jarraitzea besterik ez zaigu geratzen.
Nafarroan, 2023ko martxoaren 16a.
Sustrai Erakuntza Fundazioa
Sustrai Erakuntza fundazioak “Nafarroako biodibertsitatea, desagertzeko arriskuan dagoen bizi-baliabidea” izeneko txosten berria aurkeztu du. Helburua zehatza da: herritarrek eta gizarte-taldeek Nafarroan bizi diren landare- eta animalia-espezieen aniztasuna eta haien artean eta pertsonekin sortzen diren harremanak zaintzearen garrantzia ezagutaraztea. Komunitate zientifikoa zorrotza da: espezie asko bizirik irauteko arrisku larrian daude, eta horien desagertzeak modu negatiboan eragiten dio planetan dagoen bizitza osoari, baita gizakioi ere.
Ingurumen-krisia hainbat hedabidetan, elkarrizketetan, forotan eta sare sozialetan agertzen da. Hala ere, informazio horietan hainbat alderdi nahasten dira. Biodibertsitatea da ingurumen-krisiak gehien eragiten duen elementuetako bat. Baina, zer da? Ez al da gauza bera klima-aldaketaz, ingurumenaz, biodibertsitateaz… hitz egitea? Mezuen ugaritasuna eta desberdintasuna dela eta, kontzeptuak nahasten ari dira, eta herritarrek gai horien ikuspegi partzialak edo okerrak izan ditzakete.
Txosten honetan biodibertsitatearen gaia jorratu da. Kontzeptu horretan biltzen den guztiaren konplexutasuna izugarria da. Horregatik, dokumentu honetan biodibertsitatearen gakoak hurbiltzen saiatu gara, ñabardura guztietan sakondu gabe, giza bizitzarako duen garrantzia azpimarratuz.
Nafarroako testuinguruan zentratutako biodibertsitatearen galeraren arrazoi nagusiak berrikusi dira, baita galera horrek eragiten dituen ondorioak ere. Nafarroako animalia- eta landare-espezieen egoerak okerrera egin duelako 1995eko espezie mehatxatuen lehen katalogoa onartu zenetik. Adibide ugarien artean, aipagarria izan daiteke estepako hegaztiena, haien egoerak okerrera egiten baitu eta mehatxuek gora egiten baitute etengabe, eta, hala ere, arriskuan jartzen dituzten proiektuak onartzen dira.
Egia da biodibertsitatearen joera negatibo hori hainbat faktorek eragiten dutela, eta ez daudela soilik Nafarroako lurralde-eremuari lotuta. Hala ere, ezin dugu gutxietsi jarduera ekonomikoek espezieei eta ekosistemei Nafarroan egiten dieten presioa, are gehiago lurralde horren ezaugarriek espezie eta ekosistema batzuk bereziki ahultzen dituztenean.
Animalia- eta landare-espezieen gainbeheran eragin handiena izaten ari diren faktoreen artean, nekazaritza eta abeltzaintza industrialetik eratorritakoak nabarmentzen dira, lurraldearen eraldaketa handiak eragiten baititu partzela-kontzentrazioekin eta ureztatzean, edo abeltzaintza-ekoizpeneko instalazio handiak ezartzea, hala nola Caparrosoko Valle de Odieta makrogranja, edo ustiategi handi asko bezalakoak.
Beste inpaktu garrantzitsu batzuk Nafarroan instalatzen ari diren energia berriztagarrien eta goi-tentsioko linea elektrikoen proiektu handien ondorio dira, edo beste jarduketa handi batzuena, hala nola Abiadura Handiko Trena. Ahaztu gabe, orain arte gehien zaindutako eremuak suntsitzea planteatzen duten erauzketa-jarduerak: Erdizko edo Zangozako meategiak (Mina Muga).
Txostenak Foru Komunitatean dauden kudeaketa tresna eta araudi batzuk ere aztertzen ditu. Espezie babestuen katalogoak dira adibide bat. Eta administrazio publikoetarako proposamen batzuk ere jasotzen dira txostenean. Izan ere, lurraldearen kudeaketa integrala eta integratzailea egin behar da, biodibertsitatea erdigunean dagoela eta ez osagarri edo oztopo gisa, Nafarroako ingurumenak bere zerbitzuak eskaintzen jarrai dezan. Eta kudeaketa gainerako eskualdeekin koordinatu behar da, ekosistemak eta espezieak babesteko modu bakarra baita. Biodibertsitatearen kontserbazioa ekintza ikusgarriak baino askoz gehiago da, eta horiek eragin positiboa izan dezakete populazioak espezieei buruz duen pertzepzioan. Beharrezkoa da ekosistemak lehengoratzea eta mehatxuak ezabatzea.
Gaiaren konplexutasuna eta zabaltasuna ezin dira txosten batean sartu. Horregatik, helburua ez da azterketa sakona egitea, baizik eta Nafarroako biodibertsitatearen alderdi nagusiak biltzea, kontzeptu batzuk argitzen laguntzea, egungo eztabaidetan bizi diren falazia batzuk haustea eta, batez ere, benetako eztabaida informatu eta arduratsua sustatzen lagunduko duten oinarriak sortzen laguntzea. Historiak erakusten du biodibertsitatearen galerak prekarietate-egoeretara eramaten dituela gizarteak. Beraz, ezinbestekoa da orain zaintzea.
Beharrezkoa da ideia batzuk argitzea eta biodibertsitatearen kontserbazioaren gaineko erantzukizun indibidual eta soziala kontzienteki onartzea. Azken finean, gure bizitzaren iraupena da.
Nafarroan, 2023ko otsailaren 17a.
Sustrai Erakuntza Fundazioa
Arrasate eta inguruko espeleologoek bertatik bertara ikusi ahal izan dute Udalaitz mendigune karstikoko AHTren lanek Leze Txiki haitzuloko galeria bat suntsitu dutela. Duela bi urte, galeria hori harri jausi batek erabat buxatuta zegoela egiaztatu zuten. Joan den astean, beste galeria batetik sartu ziren luiziaren lekura, eta argazki eta bideo bidez egiaztatu zuten AHTaren lanek erabat suntsitu dutela galeria hori, ez bakarrik leherketen dardarak eraginda, baizik eta AHTren ibilbidea bera galeriatik igarotzen delako.
J.M. Barandiaranen taldeak aztertu zuen haitzulo horretan, EHko giza aztarna zaharrenak aurkitu dira, eta penintsula osoko bigarrenak Atapuercaren ondoren: zehazki, duela 164.000 urteko Homo Heidelbergensis-eko humero bat. Pleistozenoko faunaren aztarnak ere aurkitu dira, hala nola haitzuloetako hartza eta haitzuloetako lehoia.
Gure existentzia ahalbidetzen duten lurraren eta baliabideen suntsiketa eta kutsadurari – 20 iturburutik gora bakarrik AHTren Gipuzkoako zatian lehortu dira, behin eta berriz ura kutsatzen dela salatzeaz gain – orain ondare arkeologiko eta paleontologikoaren suntsipena gehitu behar zaio. Aurrerabidearen eta modernitatearen izenean, gure iragana sarraskitzeaz gain, gure etorkizuna ere sarraskitzen ari dira.
Suntsiketak izen eta abizenak ditu: Eraikuntzaren lobbyarenak, sostengatzen duen klase politikoarenak eta finantzatzen duen bankuenak. Oraindik garaiz gabiltza basakeria gelditzeko. Mugi gaitezen.
AHT ALA ETORKIZUNA
Espeleologoren idatzia:
*AHTak Lezetxiki txikitu du*
Espeleologia zaleok, Arrasate eta inguruotakook, bi urte dela konturatu ginen Lezetxiki kobazulo barruko ohiko bide bat etenda zegoela. Barreneko galerietarako bidea berriki eroritako harri handiz zegoen estalita, guztiz. Garai hartan, AHTaren obrak zirela eta, ia egunero izaten ziren leherketak eta hauek sortutako dardarek eragindako lur-jausia izan zitekeela pentsatu genuen.
Aurtengo urtarrilaren hasieran, aipatutako barreneko galeria horietara iristeko beste bide bat bazegoela jakin genuen eta aztertzeari ekin genion. Astebete dela egin genuen aurreneko saiakera. Etendako bidearen eta gainerako bideen gainekaldetik igarotzen da guretako ezezaguna zen pasabidea. Amaieran, 15 bat metroko jauzia du, azpitik datorren ohiko bidearekin batzen dena.
Zailtasunak zailtasun, iritsi ginen jauzira. Kobazuloa ondo argiztatu eta inguruan genuena sinetsi ezinik gelditu ginen. Zer zen hura! Izugarrizko kareharri eta lur-jausia, azpiko galeria guztiz estaltzen zuena.
Harri-askatzearen jatorriari erreparatu genionean ikusi genuen astakeriarik beldurgarriena. Goraxeago, 40 bat metro aurrerago, askatzearen sorburuan metalezko sarez eta xaflez osatutako horma antzeman genuen. Hobeto aztertu ondoren, Abiadura Handiko Trenaren tunelaren kanpo estaldura zela egiaztatu genuen. Bai, jaun-andreok, AHTaren tunela Lezetxiki barruan egin dute, haitzuloa zulatuta.
Bertaraino iritsi nahi izan genuen, baina material onik ez eta beste egun batean itzultzea erabaki genuen, segurtasuna ondo bermatuta egon zedin. Eta halaxe egin dugu. 2023ko urtarrilaren 28an, beharrezko materialarekin tuneleraino iristea lortu dugu. Egindako izugarrikeriari argazkiak atera eta kanpora irten gara, guztiz atsekabetuta.
Kalte horiek guk ikusi ahal izan ditugunak baino ez dira. Ez dugu zalantzarik kaltea handiagoa izango dela, agerian ez badago ere. Jakinekoa baita AHTaren obrek kalte handiak eragin dituztela gure bailaran: iturburuak agortu, errekak lohitu eta kutsatu edota lur-jausien ondorioz errepideetan sortutako kalteak.
Abiadura Handiko Trenaren lanek gure herrian egindako enegarren triskantza irmoki salatu gura dugu. Onartezina da Lezetxiki modu horretan suntsitzea, Arrasateko eta Euskal Herriko ondare arkeologiko garrantzitsua dena eta guretako kobazulorik kuttunena dena.
Besterik gabe, agur bero bat.
Lezetxikiren lagunak.
2023ko, urtarrilaren 28an.
EGUZKIk Euskal Herriko hiri eta herrietako hiriguneetan zuhaitz-mozketa basatiak egiteko erraztasuna salatu nahi du.
Oraingo honetan, Zumarragako Udalak egin du mozketa, joan den ostiralean, urtarrilaren 27an, Secundino Esnaola kalearen atzealdea berriz urbanizatu dela eta.
Udal honen iritziz, orain bota dituzten palmondoek ez dute balio ekologikorik. Baina hiru palmondoz (Washingtonia filifera) osatutako bi talde ari garela kontuan izanik, dagoeneko helduak eta egoera ezin hobean, badute balio ekologikoa, jakina, espezie autoktonoak ez badira ere. Nolanahi ere, hori bada Udalak baloratzen duena, eraikuntza-enpresak proiektuan palmondoak landatuko zituela esan zuenean, zergatik eman zion baimena.
Gero palmondook lekuz aldatzea garestia dela esaten dute, dena da garestia, noski, baina Zumarraga lorategirik gabe uzten ari dira. Hori bai, lorontziak nonahi. Natura loreontzietan!
Udalek modu egokian kudeatu behar dute gure herri eta hirietako kaleetako zuhaiztia. Hiriko lorazaintza herrien berezko baldintzetara egokitu behar da, zuhaitzek dituzten funtzio garrantzitsuenak bete ditzaten.
Plangintza-prozesu horretan, hainbat faktore hartu behar dira kontuan: zer leku dugun, leku bakoitzean zein den espezie egokiena eta zer egin behar den zuhaitz bakoitzak bere onenak eman ditzan.
Hori behar bezala egiten ez denean, Zumarragan gertatu dena gertatzen da, eta hori da, hain zuzen ere, saihestu behar dena. EZ MOZTU GEHIAGO!
EGUZKI
Valle de Odieta enpresak, Caparrosoko behi-makrogranjaren jabe denak, dagoeneko oso handia den instalazioa are gehiago handitu nahi du. Horixe da, hain zuzen, Nafarroako Gobernuari aurkeztu dion eta honek, era berean, Sustrai Erakuntza fundazioari igorri dion dokumentaziotik ondorioztatzen dena, gerora jendaurrean jarriko dutelarik. Proiektu honen aurrean, alegazioak aurkeztu ditugu, argudiatuz egungo legediarekin ezinezkoa dela enpresa honek Caparrosoko makroetxaldeko abere-kopurua handitzea.
Egungo Ingurumeneko Baimen Bateratuaren arabera, Caparrosoko Valle de Odieta makrogranjak “7.200 esne-behi heldurako du baimena (gutxi gorabehera 6.500 ekoizpenean eta 700 lehortze- eta erditu aurreko aldian), eta umedun-aldiko azken hilabeteetan dauden 600 bigantxa, zein 40 egun arteko txahalak” edukitzeko baimena ere bai. Horrek esan nahi du enpresak mota guztietako 7.800 abelburu inguru izateko baimena duela. Abelburu horiek Azienda Larriko 7.620 Unitate dira (AzLU, azienda zenbatzeko erreferentziazko unitatea, haren tamaina kontuan hartuta).
Hala ere, joan den abenduan jakin izan dugu makrogranja handitzeko eskakizuna egin diola Valle de Odieta enpresak Nafarroako Gobernuari, honako kopuruetara iristeko: “7.900 behi ugaltzaile, urtebetetik beherako 2.172 txahal eta 1.300 bigantxa”. Honek esan nahi du, adin eta tamaina guztiak kontutan hartuta, 11.372 abelburu izatera iritsiko direla, eta guztira 9.678 AzLU.
Enpresak lortu nahi duen abere-kopurua eta gaur egun baimenduta duena alderatzen baditugu, handitze hori gaur egun izan beharko lukeena baino % 27 handiagoa izango litzateke.
Duela gutxi onartua izan den 1053/2022 Errege Dekretuak, behi-haztegiak antolatzeko oinarrizko arauak ezartzen dituenak, 850 AzLU ezartzen ditu ustiategi bateko behi-aziendaren gehieneko kopurutzat. Beraz, Valle de Odieta enpresan lortu nahi dituzten 9.678 AzLU-ekin gaur egungo legediak behi-haztegietarako baimentzen duena baino % 1.138 gehiago edukitzera iritsiko lirateke.
Gainera, Errege Dekretu horren 16. artikuluak ezartzen duenez, Errege Dekretua indarrean sartu baino lehen martxan dauden ustiategiek 1.2 artikuluan ezarritako gehieneko ekoizpen-ahalmena gainditzen badute (850 AzLU), kopuru horri eutsi ahal izango diote, baina ezingo dute inola ere handitu. Honela, gure ustez, Nafarroako Gobernuak ezin du Valle de Odietak ustiapena handitzeko duen asmoa onartu.
Eta horrek esan nahi du ez duela handitze hori ahalbidetzen duen baimenik eman behar, baina, era berean, enpresak instalazioak eta bertan dagoen abere-kopurua egungo legeak dioenarekin bat datorrela kontrolatu behar duela. Azken hau azpimarratu nahi dugu, izan ere, enpresak zabaltze hori eskatzeko aurkeztu duen dokumentazioan, jadanik ezkutuko handitze bat sartu baitu, eta ziur aski dagoeneko ezarrita izango du. Izan ere, enpresaren baimena 7.620 AzLU-rentzat izan arren, ikusi dugunez, enpresak bere dokumentazioan adierazten du egungo makrogranjak 7.900 AzLU dituela. Beraz, litekeena da gaur egun makrogranjak autorizazioa baimentzen duena baino abere kopuru handiagoa izatea (zehazki, % 3,67 handiagoa). Nafarroako Gobernuak egiaztatu beharko lukeen zerbait da hau, eta, beharrezkoa balitz, zuzenarazi.
Ez baita enpresa egiten ariko litzatekeen irregulartasun bakarra. Jadanik ezaguna da Nafarroako Gobernuak enpresari 11 aldiz ireki dizkiola zehapen-espedienteak azken urteotan. Eta arrazoi hauengatik egin izan du: abereak hartzeko pabilioi berriak eraikitzea horretarako baimenik izan gabe (hauxe adibide argia da enpresa bere ustiapena handitzen ari zela zuen baimena aldatzeko eskatu gabe), edo zuzenean abere kopuru handiagoa hartzea baimenak ahalbidetzen dionaz gaindi, besteren artean.
Enpresa honek Nafarroako Gobernua auzitara eraman zuen abere kopurua handitzeko baimena ukatu izanagatik. Makroetxaldearen zabalkuntza lortzeko epaitegietan botere ekonomiko guztia erabili zuen enpresa baten aurrean gaude. Eta, gainera, burututako egitateen ondorioz jarduten duena, izan ere, baimena lortu aurretik ere instalazioak eraikita zituelako eta baimendutakoa baino animalia gehiago zituelako, zehapen-espedienteek erakusten dutenez.
Eta, gaur egun, posible da gauza bera gertatzen ari izatea, enpresak baimentzeko aurkeztu duen dokumentazioan ikus daitekeen bezala. Bertan, gaur egun baimenduta duena baino ganadu gehiago aurkezten baitu hauxe egungo egoera balitz bezala.
Gogoratu behar dugu, halaber, hau ez dela enpresa azkenaldian tramitatzen ari den proiektu bakarra. Iazko maiatzean alegazioak aurkeztu genituen instalazio berri batzuen kontra, eta, diotenez, nitrogeno asko duten soroetan botatzen dituzten mindak ur ia purua bihurtzeko balioko lukete instalazio berri hauek. Era berean, ur ia puru hau ureztatzeko ur gisa erabiliko lukete. Orduko hartan esan genuenez, frogatu gabeko teknika da hau, eta, ziurrenik, ez ditu enpresak iragartzen dituen emaitzak lortuko; beraz, enpresak eremuak kutsatzen jarraitzeko aukerak bere horretan diraute.
Bada, etxaldea handitzeko oraingo proiektuan, mindak eta hondakin-urak arazteko aurreko proiektua ere aipatzen da. Eta orain aurkezten dituzten planoetan arazketa horretarako erabiliko liratekeen instalazioen zati bat aurkezten dute. Eta, dirudienez, instalazio horietako batzuk jadanik eraikita egongo lirateke, aireko argazkien bidez egiazta daitekeena, adibidez, IDENA Nafarroako Gobernuaren plataforma geografikoaren bidez. Beraz, ziurrenik lizentziarik gabe eraikitako instalazioak izango lirateke hauek, Gobernuak oraindik ez baitu arazketa-proiektua onartu.
Beste behin ere, enpresak gauzatutako egitateen bidez jarduten duela erakusten da. Lehenik eta behin, instalazioa handitzeko erabakia hartzen du, obrak egiten ditu eta duen abere-kopurua handitzen du. Ondoren, gauzatutako obra eta handitze horiek egiteko baimena eskatzen du. Baliteke gaur egun gertatzen ari den zerbait izatea, enpresak berak aurkeztutako dokumentazioan ikus daitekeenez. Eta Nafarroako Gobernuak zerbait egin beharko luke enpresak legez kanpoko jarduera hau aurrera eramatea eragozteko.
Nafarroan, 2023ko urtarrilaren 25a.
Sustrai Erakuntza Fundazioa
Agro-ekologiako eta Elikadura-burujabetzako kolektiboek, talde feministek, entitate ekoizleek, GKEek, kontsumo-ekimenek eta lurraldearen defentsaren aldeko ekimenek jorratutako prozesu baten ondorioz, Nafarroan Elikadura Burujabetzaren aldeko Manifestua siñatu zen.
Nekazaritza-ereduen, abeltzaintza intentsiboaren, estentsiboaren eta elikaduraren artean gizartean eztabaida handia dagoen une honetan, Manifestu honek beharrezko jarduera-gakoak proposatzen ditu nekazaritzako elikadura-sistema berri bat eraikitzeko. Sistema hori agro-ekologian, Elikadura-burujabetza eta ekonomia jasangarri, solidario, kooperatibo eta feministan oinarrituko da, aniztasunean eta landa-eremu bizi baten alde egingo duen gizarte batean.
Manifestu hau administrazio publikotan eragiteko tresna bat izan nahi du, Nafarroan Elikadura-burujabetza lortzeko bidean.
Tokiko erakunde, kolektibo, udal, kontsumo talde, elkarte edo pertsona fisiko bat bezala, manifestuari zure babesa ematea funtsezkoa da manifestu hau eragin politikoko tresna bihurtu dadin.
Manifestuarekiko atxikimendua, Elikadura burujabetzarako beste urrats bat Nafarroan.
https://mugarikgabenafarroa.
Azken asteotan, Abiadura Handiko Trenaren Zero Zatiaren eraikuntzaz asko hitz egin da, Castejonen aurrera eramatekoa dena. Azpiegitura honek Ebro ibaia zeharkatuko luke 700 metro luzeko bidezubi batekin. Bidezubia ohiko trenarekin lotzeko 4 kilometro inguruko bide zatia eraikiko lukete Tutera eta Zaragozarako norabidean. Albisteen arabera, obra hauek 2023an hasiko lirateke.
Hala ere, neurri handi batean, oraindik tramitatu ere egin ez den proiektua da, eta duela gutxi aurkeztu da lehen proiektua. Sustrai Erakuntza Fundazioak horren berri izan du, eta beherago gazteleraz aurkezten diren alegazioak garaiz aurkeztu ahal izan ditu.
Ikusiko duzuenez, berriro ere ingurumen- eta gizarte-inpaktu larriak dituen azpiegitura baten aurrean gaude. Hamaika aldiz argudiatu dugun bezala, Abiadura Handiko Trena Nafarroan ez da batere beharrezkoa, gaur egun jada inguru horietan dabilen trenbide bat baitago, herri berberak lotzen dituena. Trenbide hau arazo handirik gabe hobetu eta modernizatu daiteke, askotan frogatu dugun bezala, eta asko dira aurkeztu ditugun alegazioak.
Bitartean, AHTren eraikuntzak egun hainbat herri konektatzen dituzten zerbitzuak okerrera joatea eragiten du. Obrak hastearekin batera, trenbidea garraiobide gisa erabiltzeko aukera galduko lukete herri askok. Adibidez, Castejónen kasuan, Zero Zatiaren eraikuntzarekin geltoki horretan dauden zerbitzu asko galduko lirateke.
Zero Zatia, gainera, sortu zenetik erabat alferrikako azpiegitura da, izan ere, behin-behineko lotura besterik ez baita izango Abiadura Handiko Trena eta ohiko trenbidearen artean, egungo plangintzaren arabera. Bitartean, Gobernuak AHTa Zaragoza eta Castejon artean eraikitzeko tramitazioekin jarraitzen du.
Ekonomia eta ingurumen krisiak gero eta nabariagoak diren garai hauetan, bada garaia gobernuek benetako funtziorik betetzen ez duten azpiegituretan gastatzeari utz diezaioten. Planetan sortzen ditugun ingurumen inpaktuak gutxitzea ezinbestekoa da, eta horretarako, Nafarroan Abiadura Handiko Trena eraikuntza bertan behera uztea beharrezkoa da, Sustrai Erakuntza Fundazioak egin dituen eta jarraian aurkezten diren alegazioetan azaltzen diren arrazoiengatik.
(Alegazio osoak erderazko zatian aurkituko duzue)
Nafarroan, 2023ko urtarrila
Sustrai Erakuntza Fundazioa
